पुणे – वृत्तसेवा | भारतीय खगोलशास्त्र क्षेत्रातील अत्यंत मान्यवर व्यक्तिमत्त्व आणि विज्ञानाचे लोकप्रिय करणारे ज्येष्ठ शास्त्रज्ञ डॉ. जयंत विष्णू नारळीकर यांचे आज सकाळी निधन झाले. ते ८६ वर्षांचे होते.
डॉ. जयंत नारळीकर हे भारतीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर खगोलशास्त्र आणि सैद्धांतिक भौतिकशास्त्रात महत्त्वाचे संशोधन करणारे शास्त्रज्ञ होते. त्यांनी ब्रिटनमधील प्रसिद्ध केंब्रिज विद्यापीठात सर फ्रेड हॉयल यांच्या मार्गदर्शनाखाली कार्य केले. ‘हॉयल-नारळीकर सिद्धांत’ ही त्यांची एक जागतिक पातळीवर गाजलेली संकल्पना आहे, जी ब्रह्मांडाच्या स्थिर स्थितीचा (Steady State Theory) विचार मांडते.
डॉ. नारळीकर हे केवळ वैज्ञानिकच नव्हते, तर विज्ञान साहित्याचे लेखक, व्याख्याते आणि मार्गदर्शक म्हणूनही ते ओळखले जात. त्यांनी मराठी व इंग्रजीमध्ये अनेक विज्ञानपर लेख, कादंबऱ्या व कथालेखन केले. ‘यक्षाची देवगिरी’, ‘छायामानव’, ‘तुम्ही ज्योतीर्विद का व्हावे?’ ही त्यांची काही लोकप्रिय पुस्तके आहेत.
त्यांनी पुण्यातील आंतरविद्याशाखीय खगोलशास्त्र आणि खगोलभौतिकशास्त्र संस्था ‘आयुका’ची (IUCAA) ची स्थापना केली व संस्थेचे पहिले संचालक म्हणून कार्य केले. त्यांनी शेकडो विद्यार्थ्यांना मार्गदर्शन केले आणि भारतातील खगोलशास्त्र संशोधनाला नवे वळण दिले.
त्यांच्या कार्याबद्दल भारत सरकारने त्यांना पद्मभूषण (1965) आणि पद्मविभूषण (2004) या गौरवांनी सन्मानित केले. त्यांनी शालेय विद्यार्थ्यांसाठी विज्ञान लोकप्रिय करण्यासाठी अविरत कार्य केले. त्यांच्या निधनाने एक मात्तबर व्यक्तिमत्त्व काळाच्या पडद्याआड गेल्याची भावना व्यक्त होत आहे.
