मुंबई-लाईव्ह ट्रेंडस न्यूज वृत्तसेवा | भारतीय विद्यार्थी आणि महिला यांना मोठ्या प्रमाणावर झोपेची समस्या भेडसावत असून, त्यामुळे मानसिक आरोग्य धोक्यात आल्याचे एका नव्या अभ्यास अहवालातून समोर आले आहे. आदित्य बिर्ला एज्युकेशन ट्रस्टच्या (युनिट एमपॉवरने केलेल्या पाहणीचा अहवाल नुकताच प्रसिद्ध झाला. या अहवालानुसार, 18 ते 25 वयोगटातील जवळजवळ दोन विद्यार्थ्यांपैकी एक जण हलक्या ते मध्यम झोपेच्या अडचणींशी झुंजतो. विशेषतः महिला (78.5%) पुरुषांपेक्षा अधिक प्रभावित होत असल्याचे आढळून आले आहे. याशिवाय, झोपेच्या समस्या, एकटेपणा आणि शैक्षणिक ताण यांच्यातील परस्पर सहसंबंधही अधोरेखित झाला आहे.
झोपेची समस्या आणि तणावाचा संबंध
अहवालात झोपेच्या अडचणी आणि मानसिक तणाव यांच्यातील संबंध स्पष्ट करण्यात आला आहे. त्यातील काही महत्त्वाचे निष्कर्ष पुढीलप्रमाणे:
गंभीर झोपेच्या अडचणी – 10% विद्यार्थ्यांनी तीव्र निद्रानाश असल्याचे नोंदवले असून, त्यापैकी दोन तृतीयांश महिला आहेत.
एकटेपणा आणि सामाजिक अलिप्तता – 41% विद्यार्थ्यांचे सामाजिक वर्तुळ अत्यंत मर्यादित आहे, तर 31% विद्यार्थ्यांनी एकाकीपणाची भावना आणि झोपेच्या कमतरतेची तक्रार केली आहे.
तणावाशी संबंध – झोपेच्या अडचणी असलेल्या 52% विद्यार्थ्यांनी उच्च तणावाची पातळी नोंदवली आहे, तर 47% एकाकी विद्यार्थ्यांनी वाढत्या तणावाचा अनुभव घेतला आहे.
मानसिक आरोग्यासाठी उपाययोजना गरजेच्या
आदित्य बिर्ला एज्युकेशन ट्रस्टच्या संस्थापक आणि अध्यक्षा नीरजा बिर्ला यांनी विद्यार्थ्यांसाठी सुलभ मानसिक आरोग्य उपाय आवश्यक असल्यावर भर दिला आहे. या संदर्भात ट्रस्ट सध्या विद्यार्थ्यांसाठी स्क्रीनिंग, समुपदेशन आणि सुरक्षित जागा प्रदान करण्यासाठी महाविद्यालयांसोबत काम करत आहे. तसेच, शैक्षणिक संस्थांमध्ये मानसिक आरोग्य शिक्षणाचा समावेश करण्यासाठी प्रयत्न सुरू आहेत.
अहवालातील शिफारसी
विद्यार्थ्यांचे मानसिक आरोग्य सुधारण्यासाठी अहवालात खालील शिफारसी करण्यात आल्या आहेत:
विद्यार्थ्यांच्या विमा कव्हरमध्ये मानसिक आरोग्य सेवांचा समावेश करणे.
मानसिक आरोग्य व्यावसायिकांचे देशव्यापी नेटवर्क स्थापन करणे.
समुपदेशन केंद्र आणि संरचित संदर्भ मार्गांची स्थापना करणे.
केंद्र, राज्य आणि संस्थात्मक पातळीवर समर्पित मानसिक आरोग्य बजेट वाटप करणे.
मानसिक आरोग्याबाबत जागरूकता वाढवण्याची गरज
विद्यार्थ्यांमधील वाढत्या मानसिक आरोग्याच्या समस्यांवर प्रकाश टाकणारा हा अहवाल शैक्षणिक संस्थांसाठी अत्यंत महत्त्वाचा ठरू शकतो. तज्ज्ञांच्या मते, शैक्षणिक दबाव आणि एकाकीपणाचा विद्यार्थ्यांच्या भविष्यावर दीर्घकालीन परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे, शैक्षणिक संस्थांमध्ये मानसिक आरोग्य सेवा अधिक प्रभावीपणे लागू करण्यासाठी लवकर हस्तक्षेप, जागरूकता कार्यक्रम आणि संरचित समर्थन प्रणालींची गरज आहे. हा अभ्यास विद्यार्थ्यांसाठी मानसिक आरोग्य सेवांचे महत्त्व अधोरेखित करतो आणि समाजानेही त्यावर गांभीर्याने विचार करण्याची गरज आहे.
