नवी दिल्ली-लाईव्ह ट्रेंडस न्यूज वृत्तसेवा |भारतीय हवामान खात्याचा (IMD) 150वा स्थापना दिन साजरा करताना पंतप्रधान नरेंद्र मोदींनी दिल्लीतील भारत मंडपम येथे ‘मिशन मौसम’ या ऐतिहासिक उपक्रमाचा शुभारंभ केला. यावेळी पंतप्रधानांनी हवामानविज्ञान क्षेत्रातील विविध योजनांचा आढावा घेत स्मारक नाण्याचे अनावरण केले.
या प्रसंगी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी म्हणाले, “आज आपण भारतीय हवामान विभागाचा 150 वर्षांचा प्रवास साजरा करत आहोत. हा केवळ हवामान विभागाचा प्रवास नाही, तर आधुनिक विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रातील भारताच्या प्रगतीचाही उत्सव आहे. आयएमडीने गेल्या दीड शतकात भारतीयांच्या जीवनात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे. आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या साहाय्याने आयएमडीने हवामान अंदाजांच्या अचूकतेत मोठी झेप घेतली आहे, असे त्यांनी नमूद केले.
‘मिशन मौसम’ची वैशिष्ट्ये
‘मिशन मौसम’ हा उपक्रम हवामान आणि जलवायू क्षेत्रात अत्याधुनिक संशोधन व नवोपक्रमाला चालना देण्यासाठी तयार करण्यात आला आहे. यामध्ये पुढील तंत्रज्ञानांचा समावेश आहे:
उच्च-रिझोल्यूशन वायुमंडलीय निरीक्षणे: हवामान प्रक्रियेचे अचूक अंदाज व मॉडेलिंगसाठी उपयुक्त.
नेक्स्ट-जेनरेशन रडार व उपग्रह तंत्रज्ञान: हवामान बदलाचे अचूक निरीक्षण.
हवामान व्यवस्थापनासाठी उच्च-प्रदर्शन संगणक: हवामान स्थितीचे प्रभावी व्यवस्थापन.
भारतासाठी ‘स्मार्ट राष्ट्र’ची संकल्पना
पंतप्रधानांनी स्पष्ट केले की ‘मिशन मौसम’ केवळ हवामान अंदाजांचा स्तर उंचावणार नाही, तर भारताला हवामान बदलांच्या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी सज्ज करणार आहे. “ही योजना टिकाऊ भविष्यासाठी भारताच्या बांधिलकीचे प्रतीक आहे,” असे त्यांनी सांगितले.
आयएमडीचा 150 वर्षांचा गौरवशाली प्रवास
भारतीय हवामान खात्याने गेल्या 150 वर्षांत हवामान अंदाज, वादळ चेतावणी प्रणाली, कृषी हवामान सेवा आणि आपत्ती व्यवस्थापन यासारख्या क्षेत्रांमध्ये महत्त्वपूर्ण प्रगती केली आहे. या यशस्वी प्रवासाची झलक पाहण्यासाठी भारत मंडपम येथे प्रदर्शनीचे आयोजन करण्यात आले होते.
हवामान क्षेत्रात नवीन संशोधनाची गरज
पंतप्रधानांनी हवामान क्षेत्रातील नवीन संशोधनाला चालना देण्याचे महत्त्व अधोरेखित केले. ते म्हणाले, “शोध आणि नवोपक्रम हे आधुनिक भारताच्या विकासाचे प्रमुख घटक आहेत.” त्यामुळे हवामान खात्याच्या पायाभूत सुविधांमध्ये मोठी गुंतवणूक केली जात आहे.
देशभरात कार्यशाळा व उपक्रम
आयएमडीच्या 150व्या स्थापना दिनानिमित्त देशभरात विविध उपक्रम, कार्यशाळा आणि कार्यक्रमांचे आयोजन करण्यात आले आहे. हवामान खात्याच्या ऐतिहासिक योगदानाबद्दल जनजागृती करण्यासाठी या कार्यक्रमांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर नागरिकांचा सहभाग होत आहे.
‘मिशन मौसम’चा व्यापक प्रभाव
या उपक्रमामुळे शेतकरी, मासेमारी व्यवसाय, उड्डाण सेवा, पर्यावरण संरक्षण संस्था यांना हवामानाशी संबंधित अधिक चांगली माहिती मिळणार आहे. तसेच, वायू गुणवत्ता सुधारण्यासाठी विशेष प्रयत्न केले जाणार आहेत.
हवामान बदलांविरोधातील भारताची बांधिलकी
‘मिशन मौसम’च्या माध्यमातून भारत हवामान बदलांच्या गंभीर समस्यांवर काम करत असून, जागतिक स्तरावर नेतृत्व कसे करावे, याचे उदाहरण निर्माण करत आहे. हवामान प्रक्रियांमधील गुंतागुंतीच्या बाबी समजून घेणे आणि हवामानावर आधारित धोरणे तयार करणे, यासाठी भारत सज्ज होत आहे. ‘मिशन मौसम’ हा केवळ हवामान अंदाजांच्या अचूकतेत वाढ करणारा उपक्रम नाही, तर देशाला हवामान-तयार आणि टिकाऊ भविष्याच्या दिशेने नेणारी मोठी पाऊलवाट आहे. भारतीय हवामान खात्याच्या 150व्या वर्षपूर्तीनिमित्त या ऐतिहासिक उपक्रमाचा प्रारंभ करताना, भारताने जगासमोर आधुनिक विज्ञान व तंत्रज्ञानाचा एक उत्तम आदर्श उभा केला आहे.
